.Το μνημόσυνο της Γενεύης

Από το Προοίμιο της «Συμβάσεως περί του καθεστώτος των προσφύγων»: «Τα Υψηλά Συμβαλλόμενα Μέρη, έχοντα υπ’ όψιν ότι η παροχή ασύλου δυνατόν να συνεπάγεται εξαιρετικώς μεγάλην επιβάρυνσιν εις ωρισμένας χώρας και ότι η ικανοποιητική λύσις προβλήματος, ούτινος η διεθνής έκτασις και φύσις έχουν αναγνωρισθεί υπό του ΟΗΕ, δεν δύναται κατά συνέπειαν να επιτευχθή άνευ της διεθνούς συνεργασίας...». Τι κάνουν κατόπιν αυτού τα συμβαλλόμενα μέρη; 

Εύχονται. Απλώς εύχονται. Εκφράζουν «την ευχήν», συνεχίζει το Προοίμιο (στην επίσημη μετάφρασή του τού 1959, όταν κυρώθηκε η Σύμβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες), «όπως άπαντα τα Κράτη, αναγνωρίζοντα τον κοινωνικόν και ανθρωπιστικόν χαρακτήρα του προβλήματος των προσφύγων, πράξουν παν, ό,τι τοις είναι δυνατόν ίνα το πρόβλημα τούτο μη αποβή αιτία εντάσεων των διεθνών σχέσεων».

Ποτέ δεν ήταν αρκετές οι ευχές, ούτε οι προσευχές. Πρώτοι απ’ όλους το γνωρίζουν οι κατά καιρούς πρόσφυγες, όποιου είδους πόλεμος κι αν τσάκισε την πατρίδα τους στα 61 χρόνια που πέρασαν από την υπογραφή της Σύμβασης της Γενεύης, στις 28 Ιουλίου 1951. Κι αμέσως έπειτα το γνωρίζουν όσοι έχουν μοιραστεί από θέση ευθύνης τις τύχες του ΟΗΕ. 

Ακόμη κι αν ήθελαν να δράσουν με χέρια λυτά και αμερόληπτα, διαπίστωναν πολύ γρήγορα ότι τους τα έδενε το βέτο της μιας ή της άλλης μεγάλης δύναμης. Τα ανθρωπιστικά αυτονόητα παρέμεναν αυτονόητα στα χαρτιά. Οχι στην πραγματικότητα, που ουδέποτε είναι αυθύπαρκτη, αλλά πάντα επικαθορίζεται πνιγηρά από συμφέροντα και αντιδικίες.

Εχει λοιπόν κάποιον χαρακτήρα μνημοσύνου η Διεθνής Διάσκεψη της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες που διοργανώθηκε στη Γενεύη. Πλούσια η συμμετοχή (92 κυβερνήσεις, δεκάδες εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών και ΜΗΚΥΟ), πλούσιο το παραινετικό λεξιλόγιο του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Μπαν Κι Μουν, φτωχά προβλέπονταν τα αποτελέσματα, προκαθορισμένα και από την αδυναμία του Οργανισμού να επιβάλει κυρώσεις σε όσους αδιαφορούν για τη σύμβαση. 

Η έκκληση για «πρόσθετη εθελοντική συμμετοχή στα προγράμματα μετεγκατάστασης Σύρων προσφύγων» (τα επίθετα «πρόσθετη» και «εθελοντική», δηλαδή) ακούγεται περίπου σαν σαρκασμός, όταν κανένα από τα κράτη που έχουν ήδη δεσμευτεί με την υπογραφή και τη μεγάλη σφραγίδα τους δεν τήρησε ούτε κατά το 1% τις υποχρεώσεις του.

Κατεξοχήν θύματα του σαρκασμού αυτού είναι οι πρόσφυγες. Και όχι μόνο οι Σύροι. Αυτοί πνίγονται. Αυτοί βασανίζονται. Αυτοί νιώθουν ανεπιθύμητοι, ανθρώπινα σκουπίδια. Σε δεύτερο βαθμό θύματα είναι η Ελλάδα και η Ιταλία, σαν πύλες προς έναν παράδεισο απλώς ανύπαρκτο. 

Ειδικά η χώρα μας, βαριά τραυματισμένη από την πολύχρονη κρίση, δυσκολεύεται όλο και περισσότερο να δώσει υλική μορφή στο φιλόξενο πνεύμα της. Παρηγοριέται βέβαια ακούγοντας τη Βανέσα Ρεντγκρέιβ να τιμά τους «εκπληκτικούς Ελληνες». Αλλά οι έπαινοι δεν γκρεμίζουν τείχη. Ούτε οι ευχές του ΟΗΕ.

  ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ