Η Σουηδική Ακαδημία το 1901, όταν επρόκειτο να απονείμει
το πρώτο Νομπέλ Λογοτεχνίας, είχε καταλήξει σε δύο τελικές υποψηφιότητες. Ο
ένας ήταν ο Εμίλ Ζολά και ο άλλος ο Λέων Τολστόι. Σεμνοί άνθρωποι όπως ήσαν,
για να μην αναλάβουν μόνοι τους το βάρος της ευθύνης, έστειλαν μια
αντιπροσωπεία στο Παρίσι για να ζητήσουν τη γνώμη της μεγάλης Γαλλικής
Ακαδημίας, των «πρωτευουσιάνων» τρόπον τινά. Εκείνοι μόλις άκουσαν Ζολά τούς
σηκώθηκε η τρίχα.
«Μα αυτός είναι αναρχικός», τους είπαν. Οσο για τον Τολστόι,
«έχουμε ακούσει πως είναι καλός, αλλά δεν έχουμε πολυδιαβάσει. Εξάλλου δεν
είναι Γάλλος. Αντιθέτως, υπάρχει ένας μεγάλος ποιητής που είναι και Γάλλος. Το
όνομά του είναι Σιλί Πριντόμ». Οι Σουηδοί υποκλίθηκαν στο κύρος των Γάλλων και
έτσι το πρώτο βραβείο Νομπέλ στη λογοτεχνία το απένειμαν στον Σιλί Πριντόμ. Το
πιθανότερο είναι ότι το όνομά του δεν σας λέει τίποτε. Και δικαίως.
Το
επεισόδιο μπορεί να είναι αστικός μύθος, όμως είναι χαρακτηριστικό. Η πολιτική
ορθότητα επηρέασε από την αρχή την απονομή του μεγαλύτερου λογοτεχνικού
βραβείου. Είναι χαρακτηριστικό ότι το Νομπέλ δεν έχει απονεμηθεί στον Μπόρχες,
ο οποίος με το έργο του έχει όντως σημαδέψει τον τρόπο γραφής. Υποτίθεται ότι
τον «έκαψε» η φωτογραφία που τον δείχνει να σφίγγει το χέρι του δικτάτορα
Βιντέλα.
Ο Μπόρχες δεν έκρυψε ποτέ την απέχθεια που του προκαλούσε ο Περόν και
το καθεστώς του. Και κάτι τελευταίο. Θυμάμαι τον περίφημο Μπερνάρ Πιβό στην
εκπομπή «Απόστροφοι», που είχε μεγάλη ακροαματικότητα, να ανακοινώνει ότι το
Νομπέλ απενεμήθη σε έναν άγνωστο Ελληνα ποιητή, τον Οδυσσέα Ελύτη. Οπως είπε ο
ίδιος, δυσκολεύτηκε να βρει εκδόσεις του στα γαλλικά, όμως παρουσίασε δύο-τρεις
πλακέτες με το όνομά του.
Με τον Ντίλαν μεγαλώσαμε μαζί. Ή μάλλον μεγάλωσα ακούγοντάς τον. Συγκινήθηκα,
ενθουσιάστηκα με τα τραγούδια του. Πλην όμως, όταν μιλάω για λογοτεχνία, δεν
σκέφτομαι τον Ντίλαν. Εννοείται ότι όταν μιλάω για λογοτεχνία ο νους μου δεν
πάει ούτε στον συμπαθέστατο, γλυκύτατο κωμικό Ντάριο Φο, που κι αυτός είχε
τιμηθεί με Νομπέλ και πέθανε κατά σύμπτωση την ημέρα που τιμήθηκε ο Ντίλαν. Και
ειλικρινά δεν καταλαβαίνω το σκεπτικό της Ακαδημίας, που λέει ότι ο Ντίλαν
ανανέωσε την ποιητική έκφραση. Μήπως τον μπέρδεψαν με τον Ντίλαν Τόμας;
Θα μου
πείτε υπάρχουν σήμερα Τολστόι; Θα μου πείτε ότι η μετανεωτερική εποχή μας, όπως
έχει ισοπεδώσει την ιεράρχηση των πολιτισμών και τη διάκριση του ενός από τον
άλλο, έτσι έχει καταργήσει και τη διάκριση των ειδών. Οπως οτιδήποτε μπορεί να
θεωρηθεί έργο τέχνης, αρκεί να το δηλώνει, έτσι και οτιδήποτε μπορεί να είναι
ποίηση ή μυθιστόρημα, αρκεί να το δηλώνει. Ο Ντίλαν είναι μεγάλος, και είναι
πολλά. Ομως δεν ξέρω αν είναι ποιητής, όπως ποιητής ήταν ο Εζρα Πάουντ ή ο
Ουγκό.
Πολιτικώς
ορθόν; Οπως πολιτικώς ορθόν, με τα τότε δεδομένα ήταν το Νομπέλ στον Σιλί
Πριντόμ, έτσι και με τα σημερινά δεδομένα είναι το Νομπέλ στον Ντίλαν. Και τι
σε κόφτει εσένα, φίλε μου; Μήπως ζηλεύεις που δεν το πήρε κάνας δικός μας
έντεχνος τραγουδοποιός; Μπορεί.
Το
ελάττωμά μου, όμως, το ξέρω πολύ καλά. Δυστυχώς ή ευτυχώς, εξακολουθώ να παίρνω
τον πολιτισμό μας πολύ στα σοβαρά. Σε πείσμα του μετανεωτερικού χυλού και της
χαρούμενης ισοπέδωσης φυλών, φύλων, μορφών δημιουργίας και πολιτισμών.
