.Σπαταλώντας την ελπίδα

Ε​​ίναι δύσκολο να συμβιβαστεί κανείς με την ιδέα ότι οι Ελληνες και η Ελλάδα είναι καταδικασμένοι να αποτυγχάνουν, κάθε τόσο να εξαρτώνται από ξένη βοήθεια, να περιμένουν λύσεις από άλλους. Σε πέντε χρόνια θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας και ακόμη συμπεριφερόμαστε σαν να μην έχουμε ιδρύσει σύγχρονο κράτος. 

Μία από τις ρίζες της δυστυχίας μας είναι η αμφίσημη σχέση μας με τους θεσμούς και, συνεπώς, μεταξύ μας. Διαθέτουμε αξιόλογους δημοκρατικούς θεσμούς, αλλά δεν τους εμπιστευόμαστε· έτσι, αφενός αυτοσχεδιάζουμε για να επιβιώσουμε, αφετέρου οι υποχρεώσεις των πολιτών προς το κράτος βαραίνουν ολοένα περισσότερο τους νομοταγείς και αυτούς που δεν διαθέτουν το «μέσο» να γλιτώσουν, ενισχύοντας έτσι την αίσθηση αδικίας που υπονομεύει περαιτέρω την αξιοπιστία των θεσμών.

Σημασία δεν έχει πια εάν το ελληνικό κράτος είναι «χύμα» επειδή από την ίδρυσή του βασίζεται στο πελατειακό σύστημα. Σημασία έχει ότι εάν δεν αλλάξει, εάν δεν αποκτήσει σύγχρονες δομές, εάν συνεχίσει η έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ πολίτη και κράτους, η χώρα δεν θα ανακάμψει ποτέ. Θα πηγαίνουμε από χρεοκοπία σε χρεοκοπία σε όλα τα επίπεδα – στην οικονομία, στην πολιτική, στην κοινωνία, στον πολιτισμό.

 Οι πολιτικοί υπονόμευσαν την εμπιστοσύνη στους θεσμούς, με ολέθριες επιπτώσεις σε όλη την κοινωνία. Ο πολίτης που πιστεύει ότι το σύστημα εξυπηρετεί κάποιους και όχι το σύνολο αισθάνεται ότι αδικείται όταν τηρεί τις στοιχειώδεις υποχρεώσεις του – όταν πληρώνει φόρους, όταν υπακούει στους νόμους, όταν δεν πετάει σκουπίδια στον δρόμο. Ο δικαστής που αισθάνεται μόνος και απροστάτευτος απέναντι σε ισχυρά συμφέροντα ίσως να μην τολμήσει να επιβάλει τον νόμο όπως θα έκανε σε μιαν άλλη κοινωνία. 

Τα μέσα ενημέρωσης που βλέπουν ότι οι αποκαλύψεις τους δεν έχουν αποτέλεσμα είτε σωπαίνουν είτε εντάσσονται στο παιχνίδι των υπολοίπων, αναζητώντας τη δική τους θέση στη διαπλοκή μεταξύ χρήματος και πολιτικής εξουσίας. Από το πανεπιστήμιο έως το ποδόσφαιρο, από τη Βουλή έως τη γειτονιά και το χωριό, όλοι αισθάνονται αδικημένοι. Κι έτσι πολλοί δεν διστάζουν να αδικήσουν και αυτοί όταν τους δοθεί η ευκαιρία. Δεν αισθάνονται ότι στερούν κάτι από κάποιον άλλον, αλλά ότι «παίρνουν το αίμα τους πίσω».

Αυτό τον καιρό ζούμε την αποθέωση του αισθήματος του αδικημένου – και τα όριά του. Η οργή που κλιμακώνεται έχει δύο αφορμές: από τη μία είναι αυτοί που πίστεψαν τον ΣΥΡΙΖΑ και περίμεναν ότι η χώρα θα ξεγλιστρούσε εύκολα από τις υποχρεώσεις της και θα επέστρεφε στην εποχή των παχέων αγελάδων, από την άλλη είναι αυτοί που έχουν επωμιστεί το βάρος της βίαιης προσαρμογής στην πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια και δεν αντέχουν άλλο. 

Οι υποσχέσεις του ΣΥΡΙΖΑ έδωσαν ελπίδα (ή, τουλάχιστον, επέτρεψαν σε κάποιους να ελπίζουν) πως οι βαθιές μεταρρυθμίσεις δεν ήταν αναπόφευκτες, με αποτέλεσμα να χαθεί πολύ έδαφος που είχαμε διανύσει έως πέρυσι και να νιώσουμε για δεύτερη φορά την απελπισία του αδιεξόδου.

Φθάσαμε μάλλον στο τέλος των ψευδαισθήσεων. Οσο και αν διαμαρτύρεται κανείς εναντίον των νέων θυσιών, είναι δύσκολο να πιστέψει πλέον ότι υπάρχει πιο εύκολος δρόμος. Η κυβέρνηση παραμένει σε σύγχυση.

Προσπαθεί να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των δανειστών χωρίς να χάσει τους ψηφοφόρους της, με αποτέλεσμα να μην προχωρεί η αξιολόγηση που θα ελευθέρωνε χρήματα για να πάρει μπρος η οικονομία.

Επίσης, οι κινήσεις της κυβέρνησης στην παιδεία και ο τρόπος που αλλάζει τους επικεφαλής κρατικών θεσμών δείχνουν ότι, παρότι αυτοσχεδιάζει σε πολλούς τομείς, σε άλλους είναι αποφασισμένη να ελέγξει το κράτος και τους μηχανισμούς του, να επιβάλει τις ιδέες της. Αυτά όλα δεν οδηγούν σε μία πιο αξιόπιστη και αποτελεσματική διοίκηση. Αντιθέτως, αποδεικνύουν μια νέα προσπάθεια κομματικοποίησης κρατικών θεσμών – ό,τι δηλαδή μας οδήγησε στην πτώχευση.

Ενας από τους πολλούς παραδοσιακούς διχασμούς στην Ελλάδα είναι η διαφορά μεταξύ αυτών που ωφελούνται από την κατάσταση και αυτών που προσφέρουν, μεταξύ ασυδοσίας και αυτοθυσίας, δηλαδή. Εάν το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο ήταν πιο δίκαιο, εάν όλοι απολάμβαναν τα ίδια δικαιώματα και εκπλήρωναν τις ίδιες υποχρεώσεις, ο δυναμισμός, τα ταλέντο, η έμπνευση του καθενός θα πολλαπλασιαζόταν προς το συλλογικό όφελος. Τώρα το χάος εξουδετερώνει το καλό, γιγαντώνει το κακό, διώχνει τους νέους και την ελπίδα, σπαταλάει τις θυσίες και πνίγει κάθε προσπάθεια να σταθούμε στα πόδια μας.  

ΝΙΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑΣ

.Προσπάθειες και αποτελέσματα

Η αποτελεσματικότητα δεν ιεραρχήθηκε ποτέ υψηλά στο αξιακό σύστημα των Ελλήνων. Θεωρήθηκε κάτι σαν κουσούρι των Φράγκων, οι οποίοι –σε αντίθεση με τους γηγενείς– «δεν ήξεραν να ζήσουν». Επί των ημερών της αριστερής ιδεολογικής κυριαρχίας θάφτηκε ακόμη πιο πολύ. Επειδή αποδείχθηκε ότι ο καπιταλισμός ήταν πολύ πιο παραγωγικός από τον κρατικό σοσιαλισμό, προπαγανδίστηκε η αναποτελεσματικότητα ως στοιχείο αντίστασης στη νεωτερικότητα. Ναι μεν έχουμε το χειρότερο Δημόσιο στην Ευρώπη, αλλά τουλάχιστον οι δημόσιοι υπάλληλοι δεν υποφέρουν ψυχικώς από την αξιολόγηση. 

Ναι μεν όλοι οι δείκτες της σοσιαλκρατούμενης οικονομίας μας βυθίζονται, αλλά όλοι ξέρουμε ότι «οι άνθρωποι είναι πάνω από τους αριθμούς». Ναι μεν χαντάκωσαν την οικονομία με την επτάμηνη διαπραγμάτευση (αυτή με τα πουκάμισα έξω) αλλά τουλάχιστον «προσπαθήσαμε», ασχέτως αν καταλήξαμε σε χειρότερες καταστάσεις.

Πάνω σε αυτή τη σύγχυση μεταξύ προσπάθειας και αποτελεσματικότητας βασίζονται και οι ιταμές αιτιάσεις του υπουργού Προστασίας του Πολίτη Νίκου Τόσκα ο οποίος, εκεί που χρωστάει στο ΠΑΣΟΚ, ζητάει και το βόδι. Μετά τη 17η επιτυχή επίθεση των μπαχαλάκηδων εναντίον των γραφείων ενός κόμματος, δηλώνει περιχαρής ότι «ο χώρος φυλάσσεται». Δηλαδή, πώς ακριβώς φυλάσσεται και οι άλλοι καίνε κάθε λίγο και λιγάκι το κτίριο; 

Τι σόι προστασία είναι αυτή και κινδύνευσε η σωματική ακεραιότητα ενός βουλευτή; Κι επειδή, όπως διαβάζουμε στο βιογραφικό του, ο απόστρατος κ. Τόσκας «διοίκησε την 25η τεθωρακισμένη ταξιαρχία (2.500 άτομα και 500 άρματα και οχήματα) στην Ξάνθη», φαντασθείτε τον ταξίαρχο να δηλώνει «εγώ διέθεσα πέντε τεθωρακισμένα. Δεν φταίω που έφτασαν οι Τούρκοι στη Λαμία...».

Δυστυχώς στην Ελλάδα τα αυτονόητα χρειάζονται διαρκώς επεξήγηση. Ο κ. Τόσκας (όπως αναφέρει και ο τίτλος του) δεν είναι «υπουργός Κατανομής Αστυνομικού Προσωπικού», ούτε «υπουργός Προσπάθειας Προστασίας του Πολίτη». Είναι είναι υπουργός Προστασίας του Πολίτη και εκ της προστασίας που προσφέρει κρίνεται. Στην περίπτωση του ΠΑΣΟΚ απέτυχε. 

Τελεία και παύλα. Δεν είναι δουλειά του ΠΑΣΟΚ να φυλάει τα γραφεία του, ούτε του υπουργού να δηλώνει ότι εγώ διέθεσα τόσους αστυνομικούς και αμαρτία ουκ έχω. Δουλειά του είναι να φέρνει αποτελέσματα, τα οποία είναι ορατά και μετρήσιμα. Και το μέτρο είναι να μην καίγεται κάθε λίγο και λιγάκι η Χαριλάου Τρικούπη. Είναι τόσο δύσκολο να το καταλάβουν οι νεοσυριζαίοι;

Δεν γνωρίζουμε γιατί ο υπουργός απέτυχε, κι ούτε –ως πολίτες– πρέπει να μας νοιάζει. Δεν τον πληρώνουμε για να εξηγεί τους λόγους αποτυχίας του· πόσο δε μάλλον να ζητάει και τα ρέστα, όταν χρωστάει την Προστασία που οφείλει ως υπουργός να παράσχει. Οι Ελληνες φορολογούμενοι τον πληρώνουν για να λύνει προβλήματα. Αν δεν μπορεί, ας παραιτηθεί για να προσπαθήσει κάποιος άλλος. Αν μπορεί, ας το κάνει, χωρίς ταρατατζούμ και ηρωικές ανακοινώσεις του στυλ «η εγχείρηση επέτυχε, αλλά ο ασθενής απεβίωσε». 

Και εν τω μεταξύ να ζητήσει συγγνώμη για την προηγούμενη αβελτηρία του. Αυτή η λογική τού ναι μεν χαντάκωσα την οικονομία, αλλά διαπραγματεύτηκα σκληρά επί 17 ώρες πρέπει κάποτε να τελειώνει. Και στην πολιτική, πέρα από τις «προσπάθειες» (πραγματικές ή επικοινωνιακές), κάποια στιγμή πρέπει να μετράνε τα αποτελέσματα. 

 ΠΑΣΧΟΣ ΜΑΝΔΡΑΒΕΛΗΣ

.Βρυξέλλες: «Η ποιότητα πάνω από την ταχύτητα στην αξιολόγηση»

Οι συζητήσεις στην Αθήνα την προηγουμένη εβδομάδα μεταξύ της κυβέρνησης και των εκπροσώπων των θεσμών πήγαν «σχετικά καλά» σύμφωνα με ευρωπαίο αξιωματούχο αλλά στο Εurogroup  της Πέμπτης δεν θα υπάρξουν αποφάσεις. 

Ο ίδιος δεν διευκρίνισε πότε θα επιστρέψουν οι θεσμοί στην Αθήνα αλλά ούτε πότε θα κλείσει η αξιολόγηση. «Αυτό που έχει σημασία είναι η ποιότητα  πάνω από την ταχύτητα», είπε χαρακτηριστικά αλλά εξέφρασε την ελπίδα να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση σύντομα.

Για να κλείσει η αξιολόγηση πρέπει να υπάρξει συμφωνία σε μία σειρά από θέματα και όχι μόνο στα δημοσιονομικά και το ασφαλιστικό, δήλωσε ο ίδιος αξιωματούχος και τόνισε ότι το ταμείο ιδιωτικοποιήσεων θα πρέπει να έχει τεθεί σε λειτουργία πριν το τέλος της αξιολόγησης. Η σύσταση του συγκεκριμένου ταμείου είναι πολύ σημαντική για μία σειρά από κράτη μέλη και χρειάζεται μεγάλος όγκος νομοθεσίας για να ολοκληρωθεί.

Όσον αφορά το ασφαλιστικό είπε ότι «βρισκόμαστε σε δρόμο σύγκλισης αλλά οι διαφορές παραμένουν». Συγκεκριμένα, παρόλο που έχει γίνει πρόοδος στο ασφαλιστικό υπάρχουν ακόμα θέματα όπως το πόσα χρόνια θα πρέπει κάποιος να έχει δουλέψει για να έχει πρόσβαση σε πλήρη σύνταξη, το ζήτημα των ποσοστών αναπλήρωσης και το θέμα του πως συνδέεις το σύστημα με την μαύρη αγορά εργασίας, καθώς το σύστημα πρέπει να ενθαρρύνει την επίσημη εργασία, να είναι ελκυστικό», ανέφερε. Η συζήτηση για το ασφαλιστικό είπε «ήταν αρκετά ειλικρινής».

Όσον αφορά την υιοθέτηση νέων μέτρων ο ίδιος αξιωματούχος είπε ότι τα τελικά στοιχεία για το 2015, μόλις τώρα πέρασαν στα χέρια των θεσμών που θα κρίνουν τι πρέπει να γίνει. Ομως τόνισε ότι έτσι και αλλιώς έχει συμφωνηθεί με την ελληνική κυβέρνηση ότι το 1% του ΑΕΠ για το 2016 θα είναι μέτρα που ακόμα δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί.

Σε ερώτηση κατά πόσο το θέμα της πολιτικοποίησης του δημόσιου τομέα από την ελληνική κυβέρνηση αποτελεί πρόβλημα, ο υψηλόβαθμος αξιωματούχος είπε ότι αποτελεί θέμα ζωτικής σημασίας.«Είχαμε πολλούς διορισμούς και πολλές απογοητεύσεις από υπουργεία της πρώτης γραμμής που δεν πήραν στα σοβαρά την ελληνική δέσμευση του Ιουλίου (για αποπολιτικοποίηση της δημόσιας διοίκησης) και αυτό είναι ευφημισμός» λέει χαρακτηριστικά για να τονίσει ότι υπάρχει δυσαρέσκεια στις Βρυξέλλες για το συγκεκριμένο θέμα.

Όσον αφορά το θέμα της απόστασης που χώριζε τους ίδιους τους θεσμούς και κυρίως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ο ίδιος αξιωματούχος είπε ότι από όσο γνωρίζει υπήρξε μία καλή συζήτηση και πολύ συχνά σε τεχνικά ζητήματα μπορεί να ξεκινάς «από διαφορετικά σημεία αλλά πλέον έχουμε προχωρήσει σε σημείο σύγκλισης».