.Αιφνιδιασμός σε επανάληψη

Ολα αυτά που περνάει τώρα η Αμερική και πέρασε πριν από λίγους μήνες η Μεγάλη Βρετανία, τα έχουμε περάσει εμείς νωρίτερα. Ισως γι’ αυτό είμαστε και λίγο μπλαζέ απέναντι σε φαινόμενα που θα έπρεπε να μας τρομάζουν. Επικράτηση των άκρων; Ασύλληπτη δυσπιστία απέναντι στην ελίτ και στα «συστημικά μέσα ενημέρωσης»; Αλογη κατανάλωση θεωριών συνωμοσίας και απλοϊκών ερμηνειών; Θεοποίηση του Διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης; Διχασμός και πόλωση πέραν κάθε ορίου; Ταξική διαφοροποίηση της ψήφου;

Τα περάσαμε όλα αυτά, με εμφανή αποτελέσματα, από το 2010 και μετά. Ημασταν πρόδρομοι αυτών των φαινομένων. Ισως γι’ αυτό να είμαστε τυχεροί μέσα στην ατυχία μας και να γίνουμε αυτό που περιγράφει ο Νάιαλ Φέργκιουσον ως μια μεταλαϊκιστική κοινωνία.

Οι Αμερικανοί πολίτες δεν έχουν, βέβαια, βιώσει την κρίση που πέρασαν οι Ελληνες. Με τρομάζει το πώς θα είχαν αντιδράσει αν είχαν υποστεί την αντίστοιχη, απότομη και θεαματική μείωση του επιπέδου ζωής, αλλά και –το κυριότερο– των προσδοκιών που έχουν για τους ίδιους και τα παιδιά τους.

Ο φόβος για τη στασιμότητα, την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση τους οδήγησε σε έναν πολιτικό που αγνόησε κάθε νόμο της πολιτικής. Ηταν τυχερός, βέβαια, γιατί βρήκε απέναντί του δύο εκπροσώπους του στάτους κβο, των δυναστειών που έχουν πρωταγωνιστήσει επί δεκαετίες στην αμερικανική πολιτική σκηνή. Κέρδισε τον υιό Μπους στις προκριματικές εκλογές και την Κλίντον στο τέλος.

Η αμερικανική ελίτ, πολιτική, μιντιακή, ακαδημαϊκή, αιφνιδιάσθηκε πλήρως. Την «έπαθε» όπως το παλαιό πολιτικό σύστημα στις πρώτες εκλογές του 2012, που δεν προείδε το σάρωμά του. Οι Αμερικανοί ψηφοφόροι ήθελαν να στείλουν ένα μήνυμα τιμωρίας και οργής και το έκαναν με τον πιο ηχηρό τρόπο.

Δεν είναι μόνοι τους οι Αμερικανοί. Το ίδιο έκαναν οι Βρετανοί, το ίδιο ενδέχεται να κάνουν αύριο οι Γάλλοι. Μοιάζουν με τον επιβάτη του τρένου της παγκοσμιοποίησης που φωνάζει «σταματήστε το τρένο να κατέβω». Το πρόβλημα είναι ότι το τρένο δεν σταματάει, είτε συνεχίζει, πετώντας αριστερά και δεξιά όποιον δεν αντέχει, είτε εκτροχιάζεται. 

 ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΠΑΧΕΛΑΣ

.H σπορά του Τραμπ, ο Αλέξης και η κυριαρχία του λαϊκισμού

Όλο αυτό που συμβαίνει με τον Ντόναλντ Τραμπ και τη μεγαλειώδη πορεία του είναι πέρα και πάνω από το ποιος διαδέχεται τον Μπ. Ομπάμα στο Λευκό Οίκο. Είναι ο μεγάλος νικητής ανεξαρτήτως από το αν είναι ρατσιστής, βρόμικος, σεξιστής, οπαδός της Κου Κλουξ Κλαν, βίαιος ή… βιαστής, επικίνδυνος για την παγκόσμια ειρήνη. Είναι ο μεγάλος νικητής γιατί απλά κατάφερε να μετατρέψει τις αμερικανικές εκλογές σε σόου και να κυριαρχήσουν οι ιδέες του σε όλο τον πλανήτη.

Από εδώ και στο εξής τίποτε δεν θα είναι όπως χθες και αυτό δεν έχει σχέση με τον νικητή. Είναι κάτι βαθύτερο που περνά καθέτως και οριζοντίως τις κοινωνίες όλων των χωρών, ανεξαρτήτως ηπείρου.

Άλλωστε, ο πλανητάρχης συνήθως δεν είναι αυτός που παίρνει τις αποφάσεις. Ακόμη και ο Τραμπ ακόμη και η Κλίντον βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε ένα αμερικανικό σύστημα, σε ένα στενό κρατικό μηχανισμό από τον οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει κανείς, όσο δυνατός κι αν είναι, όσο χαρισματικός. Ο Ομπάμα, π.χ. είναι ένας χαρισματικός ηγέτης ο οποίος, όμως, πολλές φορές βρήκε απέναντί του ένα σύστημα που δεν τον άφησε να κάνει πολλά.

Εν πάση περιπτώσει, αυτό που φέρνει ο Ντ. Τραμπ είναι η λεγόμενη αντισυστημική ψήφος η οποία εμφανίστηκε νωρίτερα και σε άλλες χώρες, αλλά στις ΗΠΑ ήταν πρωτόγνωρη η έκτασή της. Και στην Ελλάδα ουσιαστικά αντισυστημική ψήφο είχαμε το 2015, με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, απλά ο κόσμος δεν κατάλαβε ότι τελικά ψήφιζε το πιο συστημικό κόμμα στην ιστορία της χώρας.

Οι λαοί όπου γης έχουν «μπουχτίσει» από το… πολιτικώς ορθόν. Η παγκοσμιοποίηση είναι η κύρια αιτία όπου ο πολίτης αισθάνεται ότι δεν έχει την τύχη του στα χέρια του. Έχουν χαθεί οι εθνικές ταυτότητες, έχει ισοπεδωθεί η πατρίδα και οι διάφορες «ενώσεις» λειτουργούν πολλές φορές διχαστικά. 

Η ΕΕ είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Αντί να δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες όπου οι λαοί των χωρών – μελών θα ευημερούν, θα σκέφτονται ενωσιακά αλλά δεν θα χάσουν την ταυτότητά τους και την κληρονομία τους, οι Βρυξέλλες παίρνουν αποφάσεις που λειτουργούν ακριβώς το αντίθετο. Οι πολίτες αισθάνονται ότι χάνονται μέσα σε ένα ευρωπαϊκό χάος, ότι οι συνθήκες που δημιουργούνται τους κάνουν ξένους, αποξενωμένους από τις παραδόσεις τους.

Ταυτόχρονα δύο νέα στοιχεία έχουν εμφανιστεί και έχουν αλλάξει τον τρόπο σκέψης τα τελευταία χρόνια. Το πρώτο είναι η κατάρρευση των πολιτικών συστημάτων, η μεγάλη έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό προσωπικό των χωρών. 

Η απουσία ηγετών έχει μετατρέψει τις εκλογές σε πασαρέλα ανίκανων και άσχετων πολιτικών που κάποια στιγμή ανέρχονται και καταλήγουν κυβερνήτες εκμεταλλευόμενοι το κενό. Καλή ώρα η Ελλάδα με τον ΣΥΡΙΖΑ, τον Αλέξη Τσίπρα και την παρέα του να κυριαρχούν. Αναρωτιούνται όλοι πως είναι δυνατόν ένα μάτσο αγράμματοι κι ανίκανοι, θαμώνες των Εξαρχείων να κυριαρχούν στο πολιτικό σκηνικό. Είναι ακριβώς αυτό που ώθησε τους πολίτες να εμπιστευτούν την τύχη της χώρας στον Τσίπρα. 

Είναι η αίσθηση της απογοήτευσης από τα παλαιά πολιτικά κόμματα που δεν έκαναν τίποτε για να ανανεωθούν σε πρόσωπα και ιδέες. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ αποδείχθηκαν οι καλύτεροι χορηγοί του ΣΥΡΙΖΑ, των ΑΝΕΛ ή της Χρυσής Αυγής. Ομοίως, το κατεστημένο στις ΗΠΑ, τα εγκλήματα και οι αστοχίες, η εγκατάλειψη μεγάλης μερίδας του πληθυσμού ήταν αυτά που απογείωσαν τον Τραμπ. Στους λευκούς άνεργους, στους ημιμαθείς, σε όσους τους πέταξε το σύστημα εκτός στράφηκε ο Ντόναλντ Τραμπ. Επίσης, σε όσους θέλουν μια κλειστή, θρησκευόμενη χώρα που θα είναι «καθαρή».

Κι εδώ έρχεται το δεύτερο βασικό στοιχείο. Οι ξένοι, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες. Οι μετακινήσεις πληθυσμών είναι τεράστιες, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη. Οι πολίτες ξεβολεύτηκαν, φοβούνται, ανησυχούν με όσα γίνονται και στρέφονται στα άκρα, στους αντισυστημικούς πολιτικούς. Το έκανε η Ελλάδα με τη Χρυσή Αυγή, το κάνει η Ιταλία, η Γαλλία, πολλές άλλες χώρες και βεβαίως οι ΗΠΑ. Οι Αμερικανοί πολίτες, ειδικά οι φτωχοί, θρησκευόμενοι λευκοί φοβούνται τα κύματα Μεξικάνων και γι’ αυτό στηρίζουν Τραμπ που λέει ότι θα τους διώξει.

Το ίδιο θα συμβεί και τα επόμενα χρόνια σε πολλές χώρες. Ο Τραμπ έριξε μια σπορά που σε έναν κόσμο ανακατεμένο, μπερδεμένο, ανήσυχο, φοβισμένο είναι σίγουρο ότι θα πιάσει. Ο περίεργος αυτός υποψήφιος, πέρα και πάνω από πολιτικούς κανόνες και στερεότυπα δεν απευθύνθηκε μόνο στους Αμερικανούς. Καλλιέργησε το μίσος και η σπορά του βρίσκεται σε όλο τον κόσμο, ειδικά σε χώρες φτωχές όπως η Ελλάδα. 

Οι αμερικανικές εκλογές επιβεβαίωσαν ότι ο λαϊκισμός έχει κυριαρχήσει στον πλανήτη, ακόμη κι αν είναι επικίνδυνος ή στην καλύτερη περίπτωση σκοτεινός. Κι ότι οι συστημικοί υποψήφιοι, αυτοί που στηρίζονται από το κατεστημένο, από επιχειρηματίες, συμφέροντα… νταβατζήδες όπως λέμε εδώ στην Ψωροκώσταινα, θα χάνουν πάντα.

Η Ελλάδα, όπως και πολλές χώρες του κόσμου, χρειάζονται πραγματικούς ηγέτες. Που θα έχουν όραμα για τον τόπο τους και δεν θα είναι ευκαιριακοί παίκτες σε ένα πολιτικό παιχνίδι πόκερ που δεν έχει καμιά σημασία για το σύνολο της κοινωνίας. Όσο θα συνεχίζεται η έλλειψη μεγάλων πολιτικών ανδρών και γυναικών τόσο οι Τραμπ όλου του κόσμου θα σπέρνουν στο χωράφι του λαϊκισμού και θα παίρνουν τους καρπούς.