Ο τίτλος βέβαια
σχετίζεται με τη γνωστή ρήση του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Τότε, πράγματι η
Ελλάδα είχε λόγους να ισχυρίζεται κάτι τέτοιο. Έχοντας συγκεκριμένους στόχους,
μέθοδο και συμμαχίες, κατόρθωνε να επιτυγχάνει το στρατηγικό της σχέδιο.
Τελικά, να εξασφαλίζει συνθήκες σχετικής ευημερίας και πάντως ασφάλειας στο
εσωτερικό. Και άλλες παρόμοιες περιόδους βίωσε ο τόπος, με τη συμβολή
σημαντικών ηγετών να είναι καθοριστική. Άλλωστε, σε χώρες του δικού μας
μεγέθους -πάει να πει της δικής μας πραγματικής ισχύος-, η εμβέλεια της
εξωτερικής τους πολιτικής είναι συγκεκριμένη.
Οι
απαιτήσεις από την ελληνική εξωτερική πολιτική δεν είναι βέβαια, αντίθετα με
τις φαντασιώσεις μεγαλείου που διατηρούν ορισμένοι, πλανητικής ή έστω
περιφερειακής περιωπής (με την έννοια της καθοριστικής επιρροής), σχετίζονται
άμεσα όμως με την εξασφάλιση των κατάλληλων προϋποθέσεων για τα ανωτέρω. Την
επιβίωση προφανώς και μάλιστα με όρους ευημερίας και ασφάλειας του κράτους.
Όσο
κι αν ο στόχος φαντάζει απλός και αυτονόητος, τα μέσα για την επίτευξή του δεν
είναι καθόλου τέτοια. Ιδίως σε εποχές όπως η δική μας, όπου το διεθνές σύστημα
περιγράφεται ως "πολυκεντρικό" και εξαιρετικά πολύπλοκο, με σύνθετους
συνδυασμούς συμφερόντων και επιδιώξεων σε κάθε περιοχή, η χάραξη συνεκτικής
στρατηγικής, ρεαλιστικής και επιτυχημένης, αποδεικνύεται δύσκολη άσκηση. Και
πάντως άσκηση για δεινούς παίκτες, άρτια προετοιμασμένους στη λεπτή αυτή τέχνη,
με εμπειρία διεθνών σχέσεων και τελικά ταλέντο στο χειρισμό παρόμοιων
υποθέσεων.
Η
σημασία της εξωτερικής πολιτικής συχνά υποτιμάται. Ως "δύσκολο" θέμα
τεχνοκρατών και θεωρούμενο ως μακρινό από την καθημερινότητα, σπάνια απασχολεί
την ειδησεογραφία. Σε χώρες με μηδαμινά θέματα εξωτερικής πολιτικής, αφήνεται
αποκλειστικά στους αρμοδίους. Σε χώρες όπως η δική μας, με ανοικτά μέτωπα και
με βαριά ιστορικά προηγούμενα, μπορεί να απασχολήσει, μόνο όμως σε ακραίες
περιστάσεις, με επίκληση γνωστών "τσιτάτων" σχετιζομένων ευθέως με
την εθνική ταυτότητα και δη την προσβολή της. Ακόμα και για χώρες όπως οι ΗΠΑ,
πλανητικής εμβέλειας, η εξωτερική πολιτική, μόνο οριακά επηρεάζει τις εκλογικές
μάχες, το βλέπουμε και τώρα.
Κι
όμως, η σημασία της μακροπρόθεσμα για την πορεία μιας χώρας είναι πρώτης
προτεραιότητας. Ο Πρόεδρος Κέννεντυ έλεγε χαρακτηριστικά: "η εσωτερική
πολιτική το πολύ πολύ να μας κάνει να ηττηθούμε, η εξωτερική μπορεί να μας
σκοτώσει"! Και είναι ακριβώς έτσι. Αποτυχίες στην εξωτερική πολιτική
μπορεί να έχουν καταστροφικά αποτελέσματα για την πορεία μιας χώρας. Ας
σκεφτούμε μόνο ποια θα ήταν η πορεία μας, αν μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο η
Ελλάδα δεν ανήκε στη λεγόμενη "Δύση". Αν δεν έμπαινε στην ευρωπαϊκή
οικογένεια και τις λοιπές οικονομικές και αμυντικές συμμαχίες.
Η
Ελλάδα γνώρισε μεγάλες επιτυχίες, μόνο όταν αξιοποίησε με σύνεση και μαεστρία
τις ευκαιρίες της εξωτερικής πολιτικής. Η οποία βέβαια έχει άμεση συνάρτηση με
την εσωτερική. Την επιτυχία της αντανακλά. Την ισορροπία ή όχι που επικρατεί σε
μια κοινωνία. Θεσμική, οικονομική, κοινωνική. Μόλις αυτά διασαλευτούν, αμέσως
και η εξωτερική ισχύς αδυνατίζει. Κάθε τυχόν επίνουλος το αντιλαμβάνεται αμέσως
και σπεύδει να καλύψει το κενό. Να διαμορφώσει τη νέα ισορροπία.
Στιγμές δόξας
επί Ελ. Βενιζέλου, που ως ίσος προς ίσους, συνδιαμόρφωνε την Κοινωνία των
Εθνών, κέρδιζε πολέμους και επέκτεινε την επικράτεια. Επιτυχία επί Κων/νου
Καραμανλή με την είσοδο στην ΕΟΚ και τελευταία επί Κ.Σημίτη με την είσοδο της
Κύπρου στην Ε.Ε. αλλά και της χώρας στην Ο.ΝΕ. Επιμέρους επιτυχίες αποτροπής
είχαμε και σε άλλες περιστάσεις, όταν η χώρα μπόρεσε να εκπέμψει μήνυμα ισχύος.
Δηλαδή ενότητας, επεξεργασμένου σχεδίου και μεθοδικότητας στην εκτέλεση.
Τις
μέρες αυτές βιώνουμε κάτι εντελώς αντίθετο. Η Κυβέρνησή μας ξεκίνησε και στον
τομέα αυτό με φιλοδοξίες. Έδειξε μάλιστα μια αρχική υπερδραστηριότητα,
"ανοιγόμενη" σε πεδία αν όχι αδρανή, πάντως ασυνήθη. Μετά από 21
μήνες ποια είναι τα αποτελέσματα; Απλή παρατήρηση, πως αυτά δεν συνδέονται
αποκλειστικά με το Υπ. Εξ. αφού πλέον η εξωτερική πολιτική ασκείται και
συνδέεται με τόσα πεδία, με πρώτη την Οικονομία.
Η θέση της χώρας μας σε
επιτροπεία επί μακρόν και ιδίως η πρόσφατη "συμπεριφορά" της ως
οιονεί "ταραξία" της διεθνούς ισορροπίας, δεν βοήθησε καθόλου.
Κανένας δεν επιθυμεί κάποιον, διαρκώς "φωνασκούντα" έως
"απειλούντα", την ώρα μάλιστα που έχει τόσες ανάγκες. Μην ξεχνάμε τις
βασικές μας επιλογές. Πήγαμε στην Ευρώπη, το ΝΑΤΟ, τη Δύση εν γένει και
"απαιτήσαμε" συμπεριφορές, επισείοντας κυρώσεις που όλοι γνώριζαν πως
δεν μπορούμε να πραγματοποιήσουμε. Άνευ κατάρρευσης, τουλάχιστον. Ο ορισμός της
αποτυχημένης μπλόφας.
Πέρα
από τα γνωστά και κραυγαλέα, μερικά παραδείγματα: θυμόμαστε τη δήθεν αντίρρηση
που προβάλαμε πέρυσι σχετικά με τις κυρώσεις της Ε.Ε. στη Ρωσία για το θέμα της
Ουκρανίας. Με μεγαλοστομίες αρχικά και άτακτη υποχώρηση στη συνέχεια. Επίσης,
το ανεπίτρεπτο "παζάρι" με αντικείμενο την ελάφρυνση χρέους έναντι
παραχωρήσεων στο προσφυγικό, που πιθανότατα έλαβε χώρα. Αυτές τις μέρες
ένα άλλο περιστατικό, που περνάει στα ψιλά. Η Ελλάδα, παραμονές ταξιδιού του
Προέδρου Ομπάμα, παρακωλύει κυρώσεις κατά μεγάλης τράπεζας του Ιράν, λόγω ίσως
και της πρόσφατης αναθέρμανσης των σχέσεών μας. Και μετά, περιμένουμε ισχυρή
δήλωση στήριξης για το θέμα του χρέους.
Αφοσιωμένοι
στα πραγματικά ή όχι μας προβλήματα, από την οικονομία, την ανεργία και τα
λουκέτα και την εν γένει εξάρτηση, έως τις…τηλεοπτικές άδειες –δεν έχει ο λαός
να φάει και του λέμε "φάε παντεσπάνι"- αφήσαμε στο πλάι τα
αποτελέσματα στην εξωτερική πολιτική. Και πού είμαστε; Προ ετών, λέγαμε μόνο
"η Μακεδονία είναι Ελληνική".
Τώρα, με τα διαρκή
"παραγγέλματα" Ερντογάν και τα "σύνορα καρδιάς", προσθέσαμε
και τη Θράκη στο σύνθημα. Από χθες έχουμε και εμπρηστικές δηλώσεις Έντι Ράμα,
ενώ πρόσφατες ήταν οι προκλήσεις των γειτόνων από τα Σκόπια. Την ώρα που
υποτίθεται οι συνομιλίες για την Κύπρο πήγαιναν καλά, όλα τα μέτωπα οξύνονται.
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός. Και βέβαια δεν αντιμετωπίζεται με δηλώσεις
"ατάκας" ή "συνοικιακών Αγγλικών" που προκαλούν από θυμηδία
έως…αύξηση όρεξης του όποιου "θηρευτή".
Το
παρόν κείμενο, δεν επιθυμεί να οξύνει κανένα πάθος, ούτε να δημιουργήσει κλίμα
"συναγερμού". Απλώς επισημαίνει τα διαχρονικά αυτονόητα. Δίνει τη
σημασία που αρμόζει στα σπουδαία θέματα. Η συνέχιση αποδυνάμωσης της χώρας, η
συνέχιση εκπομπής ενός μηνύματος αστάθειας, μη σοβαρότητας, προχειρότητας και
πειραματισμών, μόνο ζημιά μπορεί να επιφέρει.
Ιδίως στα θέματα αυτά, απαιτείται
σοβαρή χάραξη πολιτικής, με συναινετικό-εθνικό όσο γίνεται πρόσημο και
πολύπλευρη δραστηριότητα, πριν. Όχι μετά. Η εξωτερική μας πολιτική διαθέτει
ισχυρές διαχρονικές σταθερές. Ας αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες και ας μην
επιτρέψουμε στην πρωτοφανή οικονομική δυσπραγία να εξελιχθεί σε μια απευκταία
γεωπολιτική, πόσο μάλλον πραγματικά ανθρωπιστική τραγωδία, από το παρελθόν.
* Νίκος
Κασκαβέλης, δικηγόρος (ΜΔΕ, MSc)
