Οι Βρετανοί ψηφοφόροι δεν σόκαραν μόνο
τον κόσμο και τις χρηματοπιστωτικές αγορές ψηφίζοντας να φύγουν από την
Ευρωπαϊκή Ένωση: Αγνόησαν επίσης τον αμερικανό πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα, παρέδωσαν
στη Χίλαρι Κλίντον ένα σημαντικό οικονομικό βάρος και έδωσαν νέα ενέργεια στα
λαϊκιστικά ρεύματα που κατακλύζουν την πολιτική και στις δύο πλευρές του
Ατλαντικού.
Το
αποτέλεσμα-έκπληξη 52-48 υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση ήρθε μετά από
μια τεταμένη νύχτα καταμέτρησης των ψήφων σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο. Η βρετανική
λίρα αυξήθηκε και έπεσε γρήγορα καθώς το κίνημα υπέρ της αποχώρησης κέρδισε
μεγάλα ποσοστά στα βορειοανατολικά, ξεπερνώντας τις νίκες της
"παραμονής" στο Λονδίνο, το Μπέρμιγχαμ και τη Σκωτία.
Εκτός του ότι
οδήγησε τη λίρα σχεδόν 10 τοις εκατό κάτω, η ψηφοφορία έπληξε και τις
παγκόσμιες αγορές, με τις μετοχές στην Ασία πολύ κάτω από το 3 τοις εκατό στις
αρχές των συναλλαγών. Οι προθεσμιακές αγορές έδειξαν επίσης ότι ένα μεγάλο
πλήγμα έρχεται και στη Wall Street με τις μετοχές να αναμένεται ότι θα μειωθούν
περισσότερο από 3 τοις εκατό. Αυτό θα ισοδυναμούσε με πτώση του Dow σχεδόν 600
μονάδες, μια βουτιά τρομακτική που θυμίζει την οικονομική κρίση του 2008.
Οι αναλυτές της
αγοράς προσπάθησαν κατά τη διάρκεια της νύχτας να λάβουν υπόψη τους τον
δυναμικό παγκόσμιο αντίκτυπο του Brexit. "Η μαζική θεσμική αβεβαιότητα
επιβάλλεται τώρα και στην οικονομική αστάθεια και στην χρηματοπιστωτική
μεταβλητότητα" δήλωσε ο Mohamed A. El-Erian, επικεφαλής οικονομικός
σύμβουλος της Allianz. Μάλλον θα υπάρξουν πολλές καθησυχαστικές δηλώσεις από
την Τράπεζα της Αγγλίας και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά και τους
αρχηγούς των κρατών, καθώς οι ηγέτες θα προσπαθήσουν να ηρεμήσουν τις
χρηματοπιστωτικές αγορές και να περιορίσουν τη ζημιά από την ψηφοφορία.
Μην γελιέστε
όμως: Το Brexit δεν αντιπροσωπεύει τίποτα λιγότερο από τη μερική διάσπαση της
μεγαλύτερης πολιτικής ένωσης και εμπορικού συνασπισμού στον κόσμο - μια
οικονομία 18 τρις δολ. Πολλοί φοβούνται ότι και άλλες ευρωπαϊκές χώρες θα
κάνουν τώρα δημοψηφίσματα εξόδου, που θα οδηγήσουν σε μια αλυσιδωτή αντίδραση
με απήχηση πέρα από τον Ατλαντικό. Το Brexit θα μπορούσε επίσης να διασπάσει το
Ηνωμένο Βασίλειο, να διαλύσει την διατλαντική πολιτική ενότητα εν μέσω
αυξανόμενων εντάσεων με τη Ρωσία και να περιπλέξει τους εμπορικούς δεσμούς με
τις ΗΠΑ.
Θα μπορούσε
ακόμα και να πλήξει την οικονομία των ΗΠΑ, προειδοποίησε ο καθηγητής του
Χάρβαρντ και πρώην υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Λόρενς Σάμερς. "Η
οικονομία είναι πιο εύθραυστη σε ένα αρνητικό σοκ από ό,τι σε οποιαδήποτε
στιγμή μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο" σχολιάζει ο Σάμερς. "Πάντα
στο παρελθόν, όταν υπήρχε μια ύφεση υπήρχε περιθώριο για δράση της νομισματικής
πολιτικής για να αντιστραφεί αυτό. Σήμερα δεν υπάρχει ουσιαστικά κανένα τέτοιο
περιθώριο".
Εκτός από τη
μεταβλητότητα που θα πλήξει τις αγορές των ΗΠΑ, η νίκη-έκπληξη του Brexit είναι
πιθανό να έχει αντίκτυπο και στην προεδρική εκστρατεία του 2016. Η ψηφοφορία
των Βρετανών έγινε σε μεγάλο βαθμό ένα δημοψήφισμα για την ελίτ και τη
μετανάστευση, τα ίδια θέματα που ο Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος Ντόναλντ Τραμπ έχει
βάλει στο επίκεντρο της υποψηφιότητάς του για τον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ, ο οποίος
μίλησε ευνοϊκά για το Brexit, είναι πιθανό να εκμεταλλευτεί τα αποτελέσματα ως
δικαίωση - αλλά θα μπορούσε επίσης να αναδείξει τις ανησυχίες ότι ένας
ετοιμόλογος τηλεοπτικός αστέρας μπορεί να μην είναι έτοιμος να αντεπεξέλθει
στις απαιτήσεις του Οβάλ Γραφείου.
Το αποτέλεσμα
θα μπορούσε, επίσης, να σημαίνει ότι οι δημοσκοπήσεις που δείχνουν προβάδισμα
στην υποψήφια των Δημοκρατικών Χίλαρι Κλίντον υποτιμούν τον βαθμό στον οποίο
έχουν απηυδήσει με τους πολιτικούς σταδιοδρομίας οι ψηφοφόροι σε όλες τις
δυτικές δημοκρατίες και την ανησυχία τους για την ισλαμική τρομοκρατία και τη
μετανάστευση. Οι βρετανικές δημοσκοπήσεις και οι online αγορές στοιχημάτων λίγο
πριν από το δημοψήφισμα του Brexit φαίνεται να έδειχναν ένα μικρό αλλά σταθερό
προβάδισμα στην παραμονή, παρόμοιο με τη διαφορά που έχει η Κλίντον στις
περισσότερες έρευνες στις ΗΠΑ.
Το μεγαλύτερο
ζήτημα για την εκστρατεία της Κλίντον θα είναι οι δυνητικές οικονομικές
επιπτώσεις από την απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να αποχωρήσει από την ΕΕ.
Πράγματι, εάν οι οικονομικές προβλέψεις που οδήγησαν στην ψηφοφορία της Πέμπτης
αποδειχθούν ακριβείς, ετοιμαστείτε για μια οικονομία ύφεση τροφοδοτούμενη από
το Brexit, που θα μπορούσε να έχει σοβαρές συνέπειες στην προεκλογική
εκστρατεία για την προεδρία.
Η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύχθηκε μόλις 0,8 τοις
εκατό κατά τους πρώτους τρεις μήνες του 2016 και ακόμη και ο Πρόεδρος Ομπάμα
αναγνωρίζει την απογοήτευση με το ρυθμό της ανάκαμψης, τη στιγμή μάλιστα που
ξεκινά μια εκστρατεία "καλής κληρονομιάς" για να αλλάξει την αφήγηση
γύρω από την οικονομική διαχείρισή του.
Η Κλίντον - που
έχει κατά καιρούς διαφοροποιηθεί από την άποψη περί οικονομίας του πρώην
αφεντικού της- υπολογίζει στην βελτίωση της οικονομίας τον υπόλοιπο χρόνο, ώστε
να συμβάλει στο να κρατήσουν το Λευκό Οίκο οι Δημοκρατικοί για άλλη μια θητεία.
Και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει ξεμείνει σε μεγάλο βαθμό από
"πυρομαχικά" για να παλέψει με μια νέα ύφεση.
Μια νέα ύφεση,
αν συμβεί, θα μπορούσε να δώσει στον Τραμπ ένα πολιτικό δώρο: Να του επιτρέψει
να δώσει ένα καίριο πλήγμα στον Ομπάμα και κατ' επέκταση στην Κλίντον που
οδήγησαν την οικονομίας των ΗΠΑ σε αδιέξοδο. Εξάλλου, ο Ομπάμα πίεσε ενάντια σε
ένα Brexit και ο Τραμπ δήλωσε πρόσφατα ότι "Προσωπικά τείνω περισσότερο
προς την αποχώρηση, για πολλούς λόγους, όπως η πολύ λιγότερη
γραφειοκρατία".
Αλλά οι κακές
οικονομικές ειδήσεις θα μπορούσαν εξίσου εύκολα να εκθέσουν την έλλειψη
ευχέρειας του Τραμπ με τις χρηματοπιστωτικές αγορές, ενισχύοντας τις πρόσφατες
επιθέσεις της Κλίντον που τον χαρακτήρισε ακατάλληλο να διαχειρίζεται την
οικονομία της Αμερικής.
Η επιτυχία της
εκστρατείας υπέρ του Brexit αντιπροσωπεύει μια μεγάλη αποτυχία για τον
πρωθυπουργό Ντέιβιντ Κάμερον, ο οποίος ζήτησε για πρώτη φορά το δημοψήφισμα,
για να ικανοποιήσει τις αντιευρωπαϊκές δυνάμεις στο κόμμα του και στη συνέχεια
προσπάθησε ανεπιτυχώς να πείσει τους ψηφοφόρους να μείνουν στην ΕΕ. Οι ηγέτες
του Συντηρητικού Κόμματος -συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που αντιτίθενται
στις προσπάθειές του να κρατήσει τη Βρετανία στην ΕΕ - του ζήτησαν να
παραμείνει ως ηγέτης προς το παρόν, αλλά αυτό δεν συνέβη.
Η ψηφοφορία θα
προκαλέσει τώρα μια διαδικασία αποχώρησης δύο ετών, όπου το Λονδίνο και οι
Βρυξέλλες θα διαπραγματευθούν τους όρους ενός πολύπλοκου διαζυγίου. Για τις
εταιρείες των ΗΠΑ που χρησιμοποιούν το Ηνωμένο Βασίλειο ως εφαλτήριο προς την
Ευρώπη, οι επόμενοι μήνες θα φέρουν δύσκολες επιλογές για το αν θα μείνουν ή θα
φύγουν. Ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο θα διαπραγματευτεί κάποια νέα εμπορική συμφωνία
με την Ευρωπαϊκή Ένωση, σίγουρα οι Βρετανοί δεν θα έχουν πρόσβαση στην
ευρωπαϊκή ενιαία αγορά - ένα τεράστιο πρόβλημα για τις εταιρείες των ΗΠΑ στην
Αγγλία που εξυπηρετούν την ευρωπαϊκή αγορά.
Με το Ηνωμένο
Βασίλειο εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι διαπραγματεύσεις για μια γιγαντιαία
εμπορική συμφωνία ΗΠΑ-ΕΕ (η συμφωνία που είναι γνωστή ως Διατλαντική Εταιρική
Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων -TTIP) - η οποία ήδη βυθίζεται- μπορεί να
"πεθάνει". Πέρα από αυτό, ο Ομπάμα και ο διάδοχός του θα
αντιμετωπίσουν μια δύσκολη επιλογή: Θα τηρήσουν την προειδοποίηση του Ομπάμα
τον Απρίλιο ότι το Brexit θα κάνει ουραγό το Ηνωμένο Βασίλειο σε μια νέα
εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ; Ή μήπως θα κάνουν μια συμφωνία με το Ηνωμένο
Βασίλειο, όπως έχουν προτείνει ορισμένοι Ρεπουμπλικάνοι τις τελευταίες ημέρες;
Ο Ομπάμα
ταξίδεψε στο Λονδίνο τον Απρίλιο μετά από αίτημα του Κάμερον για να παροτρύνει
τους Βρετανούς να ψηφίσουν υπέρ της παραμονής και υποστήριξε ότι η Βρετανία
έχει μεγαλύτερη επιρροή στο εσωτερικό της ΕΕ, και είναι ο πιο πολύτιμος εταίρος
για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα, αξιωματούχοι της κυβέρνησης και ηγέτες του
Κογκρέσου θα αναγκαστούν να επανεξετάσουν, και πάλι, αν η ειδική σχέση
ΗΠΑ-Βρετανίας είναι τόσο σημαντική όσο ήταν κάποτε.
Πράγματι, ενώ
οι βρετανοί ηγέτες της αποχώρησης όπως ο Νάιτζελ Φάρατζ διακήρυξαν την
"Ημέρα της Ανεξαρτησίας" της Βρετανίας από το πρωί της Παρασκευής, ο
Ρίτσαρντ Χάας, πρόεδρος του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, έγραψε: "Αν το
Brexit συμβεί στις 23 Ιουνίου δεν θα μείνει στην ιστορία ως Ημέρα Ανεξαρτησίας
της Βρετανίας αλλά ως αρχή του τέλους του Ηνωμένου Βασιλείου".
Επιπλέον, η
απόφαση της Βρετανίας να εγκαταλείψει την Ευρώπη έγινε σε μια εποχή που ο Ρώσος
Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, που ανυπομονεί να τελειώσουν οι κυρώσεις για τη χώρα
του, προσπαθεί να αποδυναμώσει την Ευρωπαϊκή Ένωση και την διατλαντική ενότητα.
Ο γερουσιαστής Λίντσεϊ Γκράχαμ δήλωσε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα ότι μπορεί να
κατανοήσει τις βρετανικές ανησυχίες για υπερβολική ρύθμιση από τις Βρυξέλλες.
"Αλλά", είπε, "νομίζω ότι ο Πούτιν 'γλείφει τα δάχτυλά του' για
τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης".
